مهارت تصمیم گیری چیست؟ مراحل، اصول و ۱۰ راه تقویت آن

همه افراد در زندگی نیاز به تصمیم گیری دارند و زندگی روزمره آن ها با مهارت تصمیم گیری پیوندی عمیق دارد. برخی منابع با این فرض که اکثر مردم حدود هفت ساعت از روز را در خواب می گذرانند، نشان داده اند که هر فرد در طول روز تقریباً ۲۰۰۰ تصمیم در ساعت یا یک تصمیم در هر دو ثانیه می گیرد. از این بین تعداد تصمیمات درستی که هر فرد می تواند اتخاذ کند، بسیار کمتر است. به گفته جف بزوس، مدیر عامل آمازون، هر فرد در طول روز تنها ۳ تصمیم درست می تواند بگیرد. مهارت تصمیم گیری، به افراد کمک می کند تا بتوانند در مدت زمان نسبتا محدود، بر اساس مزایا و معایب، بین دو یا چند گزینه موجود تصمیم بگیرند. تصمیم گیری یک مهارت آموختنی است که با تقویت مهارت های لازم می توان تصمیم گیری های بهتری انجام داد. اگر شما هم در تصمیم گیری دچار مشکل بوده و دوست دارید که مهارت تصمیم گیری خود را بهبود ببخشید، این مطلب برای شما نوشته شده است.

مهارت تصمیم گیری چیست؟

مهارت تصمیم گیری (decision making skill)، یکی از مهارت های زندگی است و به توانایی افراد برای بررسی تمام جوانب یک موضوع، با هدف شناسایی نقاط قوت و ضعف، کاهش سردرگمی و افزایش قدرت انتخاب از میان دو یا چند گزینه؛ گفته می شود. مهارت تصمیم گیری به افراد کمک می کند تا برای انتخاب یک مسیر جدید یا یک راه حل از میان راه های ممکن برای رفع یک چالش، توانایی بالایی داشته باشند. چنانچه مهارت تصمیم گیری ضعیف باشد، میزان آشفتگی در زندگی افزایش یافته و افراد نمی توانند برای پیشبرد کار های مختلف زندگی، اقدامی انجام دهند. تصمیم گیری، فرآیند انتخاب بین احتمالات مختلف بوده و غالبا بخشی از مهارت بزرگتری به نام حل مسئله است. هر چه تصمیم پیچیده تر باشد، قبل از تصمیم گیری در مورد یک اقدام، باید عوامل بیشتری را در نظر بگیرید. ابزارها و استراتژی‌های زیادی وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند تا با تفکر بیشتر و مؤثر تر تصمیم بگیرید.

مهارت تصمیم‌ گیری، مجموعه‌ ای از الگو ها و فرآیند های فکری و شناختی است، که افراد بکار می گیرند تا بتوانند با تجزیه و تحلیل گرینه های ممکن، بهترین انتخاب را انجام دهند.

به این دلیل که افراد در جهان امروز، تحت تاثیر محرک های مختلفی هستند که گزینه های متعددی را در اختیار افراد قرار می دهد، ممکن است دچار فلج تحلیلی یا فلج تصمیم گیری شوند. فلج تحلیلی (analysis paralysis)، عبارتی است که برای توصیف احساس ناتوانی در تصمیم گیری به دلیل تفکر بیش از حد در مورد یک مشکل استفاده می شود. این اتفاق معمولا زمانی می‌افتد که افراد به جای اقدام و تصمیم‌گیری، با متغیرهای زیادی سر و کار داشته و دائماً در مورد راه‌حل‌ های مختلف تحقیق می‌کنند. مانند وقتی که برای تهیه غذا به صورت اینترنتی اقدام می کنید، اما به دلیل تعدد گزینه های موجود، با وجود صرف زمان بسیار زیاد، تصمیم نگرفته اید که کدام غذا را سفارش دهید.

مطلب مفید: مهارت حل مسئله چیست؟ مراحل و تکنیک های تقویت آن

مطلب خواندنی: بلوغ عاطفی یا پختگی چیست؟ چگونه می‌توان به بلوغ عاطفی رسید؟

مراحل مهارت تصمیم گیری

تصمیم گیری مانند هر مهارت دیگری در زندگی برای اجرا به شیوه صحیح، نیازمند گذر از مراحلی است که هر کدام هدف مشخصی را دنبال می کنند. مراحل تصمیم گیری به افراد کمک می کنند تا بتوانند به دور از سردرگمی و آشفتگی ذهنی، تصمیمات درستی را اتخاذ کنند. مراحل تصمیم گیری در روانشناسی، عبارت اند از:

1. شناسایی مسئله
2. جمع آوری اطلاعات
3. تعیین مزایا و معایب
4. انتخاب گزینه مناسب
5. اجرا و ازیابی تصمیم

۱. مرحله شناسایی مسئله برای تصمیم گیری

قبل از انجام هر اقدامی برای تصمیم گیری، لازم است تا مسئله، موضوع و هدف مورد نظر مشخص شود. شناسایی، به افراد کمک می کند تا دقیقا بدانند که قصد انتخاب و تصمیم گیری در مورد چه موضوعی دارند و چه گزینه هایی پیش روی خود می بینند. افراد به منظور شناسایی مسئله و موضوعی که قصد تصمیم گیری درباره آن را دارند، باید بتوانند موضوع را به طور کامل و با بیشترین شفافیت، تعریف کنند.

مثال: فردی که در فکر خرید خانه است، متوجه می شود که با توجه به میزان بودجه مالی اش، امکان خرید خانه در ۳ منطقه مختلف تهران را دارد. مسئله ای که برای او پیش آمده و نیازمند تصمیم گیری در مورد آن می باشد، این موضوع است که در نهایت باید یک منطقه را برای خرید خانه خود انتخاب کند.

۲. مرحله جمع آوری اطلاعات به منظور تصمیم گیری

مهارت تصمیم گیری، رابطه مهمی با جمع آوری اطلاعات دارد، در مرحله جمع آوری اطلاعات، لازم است تا تمام اطلاعات لازم و کافی، در مورد موضوع و مسئله ای که هدف تصمیم گیری است، جمع آوری شود. جمع آوری اطلاعات باعث افزایش بینش و آگاهی در مورد انتخابی می شود که قرار است در میان گزینه های متنوع انجام شود. کسب اطلاعات می تواند از طریق مطالعه، مشاهده و بررسی جوانب موضوع مورد نظر انجام شود.

مثال: فرد مورد نظر به منظور کسب اطلاعات می تواند زمانی را برای بررسی محیط و امکانات هر محله در نظر بگیرد. با مراجعه به هر محله، می توان فرهنگ ساکنین آنجا، بافت ساختمانی، میزان دسترسی به حمل و نقل عمومی و امکانات رفاهی را ارزیابی کند.

۳. مرحله تعیین مزایا و معایب با هدف تصمیم گیری

بعد از جمع آوری اطلاعات مورد نیاز، نوبت به بررسی همه جانبه گزینه های ممکن می رسد. با در نظر گرفتن مزایا و معایب هر گزینه، می توان تعدادی را حذف و تعدادی دیگر را طبقه بندی کرد. سپس مجددا میزان منفعت و ضرر گزینه های باقی مانده را سنجید تا در نهایت بهترین گزینه ممکن با بیشترین مزایا و فایده باقی بماند.

مثال: پس از کسب اطلاعات لازم، نوبت به در نظر گرفتن مزایا و معایب هر محله است. این فرد برای داشتن انتخابی مناسب، می تواند مواردی که برای او خوب بوده و همچنین موارد بد و منفی را در نظر گرفته و آن ها را در یک برگه یادداشت کند. محله ای که آرام تر بوده و نزدیک به محل کار او است، مزایای خوبی دارد.

۴. انتخاب گزینه مناسب و تصمیم گیری

در این مرحله، افراد  اطلاعات لازم برای شناخت کافی هر گزینه را بدست آورده اند و با مشخص کردن مزایا و معایب هر گزینه، گزینه ای که بیشترین مزایا را دارد حفظ شده و گزینه هایی که معیابی بیشتری دارند، حذف می شوند، نهایتا، در مورد گزینه ای با بهترین شرایط ممکن، تصمیم گیری می شود.

مثال: حالا زمان انتخاب بین سه گزینه مورد نظر رسیده است. این فرد با بررسی تمام شرایط و ضوابط، خوبی ها و بدی ها، اقدام به تصمیم گیری در مورد خانه ای کرده که نسبت به دو خانه دیگر شرایط مناسب تری مانند دسترسی به امکانات رفاهی بیشتر، کیفیت ساخت بالاتر و محله آرام تری دارد.

اصول تصمیم گیری

مهارت تصمیم گیری، از چند مهارت جانبی مانند مهارت تفکر خلاق و مدیریت زمان تشکیل شده است که، هر کدام از آن ها به فرد کمک می کنند تا بهترین گزینه را انتخاب کند. همچنین مهارت تصمیم گیری یک مهارت واحد و تک بعدی نیست و اصول مختلفی را در بر می گیرد که عمل کردن به آن ها باعث می شود افراد انتخاب مناسبی از میان گزینه های خود داشته باشند. اصول تصمیم گیری، عبارت اند از:

1. حل مسئله
2. رهبری
3. استدلال
4. بینش
5. کار گروهی
6. هوش هیجانی
7. خلاقیت
8. مدیریت زمان

۱. حل مسئله و مهارت تصمیم گیری

تصمیم گیری و حل مسئله در اکثر شرایط مهارت هایی به هم پیوسته هستند که هر یک به دیگری نیازمند است. در واقع حل مسئله، بخش مهمی از اصول مهارت تصمیم گیری است. افراد با داشتن توانایی حل مسئله، می توانند برای انتخاب بهتر و با کیفیت، گزینه ها را تحلیل کرده و برای عبور از شرایط پیش آمده که نیازمند تصمیم گیری است، بتوانند بهترین راه ممکن را انتخاب کنند. مهارت‌ بالا در حل مسئله می‌تواند به افراد کمک کند تا روی جزئیات مرتبط تمرکز کرده و سریع‌ تر و مؤثر تر تصمیم بگیرند.

۲. مهارت تصمیم گیری و توانایی رهبری

زمانی را در نظر بگیرید که تصمیم یک فرد می تواند زندگی دیگر افراد را تحت تاثیر قرار دهد، مانند رییس یک شرکت که تصمیماتش، تاثیری مستقیم بر زندگی کارمندان خواهد گذاشت. در چنین شرایطی، مهارت تصمیم گیری می تواند از اهمیتی دو چندان برخوردار باشد. چنین فردی باید علاوه بر مهارت تصمیم گیری، توانایی خوبی برای رهبری داشته باشد تا بتواند در زمان لازم بهترین انتخاب را کرده و آن را اجرایی کند.

۳. استدلال و مهارت تصمیم گیری

استدلال در تصمیم گیری، باعث می شود تا افراد بدانند که دلیل انتخاب آن ها از میان انتخاب های موجود، چه بوده است. مانند فردی که برای انتخاب خود از میان چند گزینه برای شروع به کار، می تواند دلایل منطقی و شفاف خود را بیان کرده و به طور منطقی از انتخابش دفاع کند. استدلال در مهارت تصمیم گیری، موجب می شود که افراد بتوانند برای انتخاب بهترین موارد و تصمیم گیری در مورد موضوعات، تمام داده ها و اطلاعات مرتبط را بررسی کرده و بتوانند مفید ترین تصمیم گیری را داشته باشند.

خواندن این مطلب را از دست ندهید: اثر هاله ای چیست؟ اثرات خطای هاله ای در حوزه های مختلف

۴. مهارت تصمیم گیری و بینش

بینش در مهارت تصمیم گیری، به این معنا است که افراد دقیقا بدانند چه چیزی نیاز داشته و چه هدفی از انتخاب و تصمیم گیری دارند. بینش موجب می شود افراد چشم انداز شفافی برای انتخاب خود داشته باشند، مانند دانشجویی که نسبت به رشته انتخابی خود و آینده شغلی اش بینش دارد و می داند که انتخاب هر رشته چه ویژگی هایی برای او به همراه خواهد داشت. افرادی که بینش کافی داشته باشند، دورنمای تصمیمات احتمالی را در نظر گرفته و به راحتی می توانند از میان گزینه های موجود، در مورد گزینه ای که بهترین انتخاب برای آن ها است، تصمیم گیری کنند.

۵. کار گروهی و مهارت تصمیم گیری

کار گروهی می‌تواند به افراد کمک کند، تا بهترین گزینه‌ برای حل چالش‌ های خود را انتخاب کرده و زمانی که برای تصمیمگیری دچار مشکل شده اند، از دیگران و به خصوص همکاران کمک بگیرند. افراد می توانند هنگام مواجهه شدن با چالش ها و عدم قطعیت خود هنگام تصمیم گیری، از کار گروهی کمک گرفته و با مطرح کردن دغدغه های خود در میان جمع، پیشنهادات را پذیرفته و بتوانند با شفافیت بیشتر، درست ترین تصمیم را بگیرند.

۶. ارتباط هوش هیجانی با مهارت تصمیم گیری 

هوش هیجانی به این معناست که افراد چقدر در مورد عواطف، احساسات و هیجانات خود، آگاهی داشته و می توانند افکار خود را به بهترین شکل ممکن بیان کنند. هر چه هوش هیجانی افراد بالاتر باشد، مهارت تصمیم گیری در آن ها قوی تر خواهد بود. هوش هیجانی باعث می شود تا افراد در تصمیمات خود ثبات و تعادل داشته و از انتخابشان راضی باشند. دو نفر را در نظر بگیرید که یکی از آن ها در تصمیاتش مصمم و دیگری دائما احساس دودلی می کند، معمولا نفر اول، نسبت به نفر دوم از انتخاب هایش راضی تر است.

مطلب مفید: چگونه شاد باشیم و راه شاد بودن چیست؟ ۱۵ روش کاربردی

۷. خلاقیت و مهارت تصمیم گیری

خلاقیت و داشتن تفکر خلاق، با یافتن یا ایجاد گزینه های جدید در ارتباط است، در نتیجه هرچه که افراد ذهن خلاقانه تری داشته باشند، میزان آشفتگی ذهنی ناشی از نداشتن قطعیت در انتخاب و یافتن بهترین تصمیم ممکن، افزایش می یابد. خلاقیت باعث می شود تا از چارچوب های خشک و همیشگی خارج شده و راه حل های منحصر به فردی به ذهن اشخاص برسد. به طور مثال انتخاب از میان راه حل های تکراری و قدیمی برای حل یک مشکل، ممکن است فرد را در معرض روش های نوینی که راه های خلاقانه دارد، قرار ندهد.

۸. مهارت تصمیم گیری و مدیریت زمان

مدیریت زمان مهارتی حیاتی برای تصمیم گیری است، چرا که زمان در آن بسیار مهم بوده و بر نحوه استفاده از وقت، بر انتخاب ها اثر گذار است. بنابراین یکی از بخش هایی مهم و جدایی ناپذیر در مهارت تصمیم گیری، توانایی مدیریت زمان است. مهارت تصمیم گیری، باعث کاهش اتلاف وقت و بیشترین استفاده ممکن از زمان می شود. افرادی که توانایی مدیریت زمان خوبی داشته باشند، معمولا تصمیمات بهتر و کارآمد تری گرفته اند، که منجر به استفاده مناسب آن ها از وقت شده است. افرادی که توانایی مدیریت زمان بهینه نداشته باشند، نمی توانند به خوبی از فرصت های خود استفاده کنند، مانند فردی که فرصت لازم برای ارسال مدارک جهت مهاجرت به یک کشور را به دلیل عدم توانایی تصمیم گیری در کشور مقصد و مدت محدود ارسال مدارک، از دست می دهد.

مطلب خواندنی: مهارت نه گفتن | چگونه قاطعانه درخواستی را رد کنیم؟

راه های تقویت مهارت تصمیم گیری

برای تقویت مهارت تصمیم گیری، و داشتن انتخاب هایی مناسب و کار آمد هنگام تصمیم گیری، می توان کار های گفته شده در بخش زیر را امتحان کرد. راه های افزایش مهارت تصمیم گیری عبارت است از:

1. عجول نباشید
2. واقعیت را در نظر بگیرید
3. در صورت نیاز کمک بگیرید
4. تجربه های قبلی را مرور کنید
5. موقعیت را درک کنید
6. آینده نگر باشید
7. محدودیت زمانی داشته باشید
8. از خطاهای شناختی اجتناب کنید
9. انعطاف پذیر باشید
10. گزینه ها را محدود کنید
11. قانون ۱۰ را اعمال کنید

۱. عجول نباشید

گذاشتن زمان و عجول نبودن، باعث می شود تا تمام ابعاد موضوع مورد نظر بررسی شده و از تصمیمات اشتباه جلوگیری شود. اگر تصمیمی که گرفته اید عجولانه، سریع  و بدون فکر و صرف وقت کافی برای آن باشد، معمولا تصمیم خوبی نخواهد بود. تصمیمی که افراد می گیرند، باید با صرف زمان کافی و بدون عجله باشد.

۲. واقعیت را در نظر بگیرید

تصمیماتی که گرفته می شوند، باید بر اساس حقایق و واقعیت ها باشد، نه بر اساس ایده آل ها و تصورات. مهارت تصمیم گیری بر اساس واقعیت، باعث دستیابی به انتخابی آگاهانه می شود. تصمیماتی که بر اساس تصورات غیر واقعی هستند، دستیابی به هدف مورد نظر را با مشکل مواجهه کرده و تصمیم گیری را با شکست مواجهه می کنند.

۳. در صورت نیاز کمک بخواهید

برخی از تصمیمات را می‌توان به تنهایی گرفت، اما وقت هایی وجود دارد که افراد امکان تصمیم گیری به تنهایی را ندارند. در چنین شرایطی که تصمیمی گیری به تنهایی امکانم پذیر نیست، می توان از دیگران برای ارزیابی شرایط و کمک به انتخاب دعوت کرد. حضور و راهنمایی دیگران باعث گشایش دیدگاه های جدیده شده و مهارت تصمیم گیری و حل مسئله را بهبود می بخشد.

۴. تجربه های قبلی را مرور کنید

یکی از بهترین راه ها برای افزایش مهارت تصمیم گیری، مرور تجربه های قبلی در تصمیم گیری است. یاد آوری این تجربه های قبلی باعث می شود که افراد بدانند در چه بخش از زندگی خود تصمیمات اشتباهی و در کدام حوزه تصمیماتی کار آمد گرفته اند. بکار گیری این تجربیات در زمان حاضر ممکن است از تصمیمات اشتباه جلوگیری کند.

۵. موقعیت را به طور کامل درک کنید

برای گرفتن یک تصمیم مناسب و کار آمد، لازم است تا تمام جوانب موضوع را بررسی کرده و موقعیت مورد نظر را به طور کامل درک کنید. برای درک کامل موقعیت، می توانید از تجربه های مشابه خود یا دیگران کمک بگیرید. این تجربه ها نشان می دهند که تصمیمات قبلی تمام ابعاد مسئله را در برگرفته بوده اند یا خیر، در نتیجه با اصلاح نقاط ضعف، تصمیم بهتری گرفته خواهد شد. در صورت تصمیم گیری بدون در نظر گرفتن موقعیت، این احتمال وجود دارد که افراد از انتخاب خود پشیمان شوند.

مطالعه بیشتر: تاب آوری چیست؟ انواع، مولفه ها، فواید و تکنیک های افزایش آن

۶. آینده نگر باشید

مهارت تصمیم گیری ارتباط مستقیمی با آینده نگری دارد، چرا که نتیجه تصمیمی که در حال حاضر گرفته می شود، در آینده نمایان خواهد شد. افرادی که مهارت تصمیم گیری در آن ها پرورش یافته است، هنگام تلاش برای انتخاب یک گزینه، روش یا راه حل از میان چندین مورد موجود، نیم نگاهی به آینده و نتیجه ای که انتخاب آن ها به همراه خواهد داشت، دارند. این آینده نگری می تواند کمک کند تا گزینه مناسب را از میان انتخاب های ممکن انجام دهید.

۷. محدودیت زمانی تعیین کنید

برای تقویت مهارت تصمیم گیری خود، بهتر است محدودیت زمانی تعیین کنید. تعیین محدودیت زمانی، کمک می کند تا از اهمال کاری، پشت گوش انداختن کار ها و تصمیم گیری با عجله جلوگیری شود. در مدت زمانی که مشخص شده، تمام حواس و تمرکز بهروی موضوع مورد نظر خواهد بود و هیچ چیز دیگر نباید مانع دقت لازم برای تصمیم گیری شود. محدودیت زمانی با توجه به پیچیدگی و اهمیت موضوع تصمیم گیری می تواند متغییر باشد.

۸. از خطاهای شناختی اجتناب کنید

یکی از عوامل تاثیر گذار در مهارت تصمیم گیری، خطاهای شناختی هستند که به طور مستقیم بر تصمیمات افراد در مورد موضوعات مختلف تاثیر می گذارند، یکی از مهمترین این خطاهای شناختی، اثر هاله ای است. افرادی که درگیر خطای هاله ای می شوند، به جای تصمیم گیری بر اساس کلیت و حقایق یک چیز، بر اساس بارز ترین ویژگی تصمیم می گیرند. خطای شناختی اثر هاله ای باعث بروز ناهماهنگی در مهارت تصمیم گیری می شود و افراد را با چالش مواجه می کند. مانند وقتی که به دلیل زیبا بودن یک فرد یا خوش رنگ بودن یک کالا، فکر می کنیم در بقیه موارد هم دارای برتری نسبت به دیگر گزینه های ممکن است. در حالی که چنین چیزی می تواند واقعیت نداشته باسد.

۹. انعطاف پذیر باشید

برای تصمیم گیری به موقع و کارآمد باید بدانید که چه زمانی نیاز به سازش با شرایط یا تغییرات اتفاق افتاده دارید. سازگاری باعث می شود تا تصمیمات را به راحتی اجرا کرده و در برابر شرایط جدید ناشی از تصمیم، توانایی خود برای ادامه مسیر را حفظ کنید. افراد فاقد انعطاف پذیری، در تصمیم گیری دچار مشکلات فراوانی می شوند.

۱۰. گزینه های انتخابی را محدود کنید

هرچه انتخاب های بیشتری داشته باشید، فرآیند تصمیم گیری پیچیده و سخت تر می شود. محدود کردن گزینه های انتخابی می‌تواند به افراد کمک کند تا فقط چند گزینه محدود و مشخص را در یک زمان بررسی کرده و فرصت بیشتری برای ارزیابی هر گزینه در اختیار داشته باشند. بنابراین افراد با محدود کردن گزینه ها، تصمیم آگاهانه‌ تری خواهند گرفت. به عنوان مثال، هنگام انتخاب عکس برای اکانت شبکه اجتماعی خود، تمرکز بر روی عکس های محدود تر، باعث بررسی کامل تر و انتخاب بهتر می شود، تا تمرکز بر روی ده ها عکس که هر کدام زمان بیشتری را برای بررسی صرف می کنند.

۱۱. قانون ۱۰ را اجرا کنید

قانون ۱۰ یکی از تکنیک های جالب و مفید برای تقویت مهارت تصمیم گیری است. با اجرای قانون ۱۰.، می توانید برای عینی تر شدن تصمیم گیری خود اقدام کنید. اجرای قانون ۱۰ به این صورت است که وقتی در مورد یک تصمیم فکر می کنید، از خود بپرسید، با گرفتن چنین تصمیمی، در ۱۰ روز، ۱۰ ماه و ۱۰ سال دیگر کجا خواهم بود؟ سپس از خود بپرسید که در مورد این تصمیم چه احساسی خواهید داشت. بررسی این پاسخ ها نشان می دهد که آیا تصمیمی که خواهید گرفت، تصمیم مناسبی است یا نه.

انواع تصمیم گیری

شکل های متفاوتی از مهارت تصمیم گیری وجود دارد که هر کدام بخش خاصی از زندگی افراد را در بر می گیرند، انواع مهارت تصمیم گیری عبارت اند از:

• تصمیم گیری منطقی: این شکل از تصمیم گیری منطقی، باعث می شود که افراد برای تک تک انتخاب های خود دلیل و استدلال مشخصی داضشته باشند که بر اساس منطق و عینیت انتخاب شده اند.
• تصمیم گیری شهودی: تصصمیم گیری بر اساس احساس درونی، یا تصمیم گیری شهودی، یکی از انواع تصمیم گیری است که بر اساس احساسات شخصی و بدون دلیل و شواهد منطقی اتفاق می افتد.
• تصمیم گیری آنی: تصمیم گیری در لحظه یا آنی به عنوان یکی از انوع تصمیم گیری، اشاره به این موضوع دارد که افراد ممکن است در لحظه و بدون تامل و تفکر کافی، اقدام به تصمیم گیری کنند.
• تصمیم گیری خود محورانه: افرادی که تصمیم گیری را بر اساس نظرات خود انجام داده و با دیدگاه های دیگران کاری نداشته باشند، افدام به تصمیم گیری از نوع خود محورانه می کنند.
• تصمیم گیری مشارکتی: در برابر افرادی که تصمیم گیری خود محورانه دارند، تصمیم گیری از نوع مشارکتی، با در نظر گرفتن دیدگاه ها و ایده های اطرافیان است.
• تصمیم گیری شخصی: این نوع تصمیم گیری، تمرکز بر ابعاد شخصی و خصوصی زندگی افراد مانند ازدواج و انتخاب شغل دارد.
•  تصمیم گیری اخلاقی: تصمیم گیری از نوع اخلاقی، در مورد انجام دادن یک فعالیت و افکار مربوط به احساس گناه و عذاب وجدانی است که افراد را درگیر خود می کند.
• تصمیم گیری در مدیریت: بررسی شرایط و لزوم تصمیم گیری در مورد ورود به یک حوزه و تولید محصولی جدید، در قالب مهارت تصمیم گیری در مدیریت قرار می گیرد. مدیریت در تصمیم گیری، نیازمند تخصص و مهارت بالایی در بررسی شرایط و اقدام مناسب هنگام تصمیم گرفتن است.
• تصمیم گیری تیمی: گاهی اوقات یک گروه یا تیم مانند تیم فوتبال، نیازمند تصمیم گیری است. تصمیم گیری های تیمی در مورد هدفی مشخص، که منفعت کل گروه در گرو آن است، کاربرد دارد.

در کنار موارد گفته شده بر اساس انواع تصمیم گیری، افراد معمولا تصمیمات خود را با بکارگیری تعدادی عبارت و واژه سوالی نشان می دهند که هدف آن ها در تصمیم گیری را نشان می دهد. انواع تصمیم گیری بر اساس نوع سوال، عبارت است از:

• تصمیم گیری با “اگر”: مانند فردی که می خواهد بداند نتیجه یک انتخاب چیست و از خود می پرسد: “اگر این دانشگاه را انتخاب کنم چه می شود؟”
• تصمیم گیری با “آیا”: این نوع سوالات کمک می کنند تا در مورد مزایا و معایب یک پرسش، روشنگری شود، “آیا این محصول به من کمک خواهد کرد؟”
• تصمیم گیری با “کدام”: پرسش های مربوط به تصمیم گیری که با واژه “کدام” شروع می شوند، نشان می دهد که گزینه های متعددی برای انتخاب وجود دارد، مانند پرسش “کدام ماشین بهتر است؟”

مطلب مفید برای خواندن: خودباوری چیست؟ چگونه می‌توانم مهارت خودباوری را تقویت کنم؟

مهارت تصمیم گیری در کودکان

تصمیم گیری مهارتی است که آموزش آن به کودکان، باید از ابتدای دوران مدرسه یا حتی قبل از آن شروع شود. وقتی کودکان یاد می گیرند که چگونه تصمیمات خوب بگیرند، به توانایی خود برای مقابله با چالش ها احساس اعتماد بیشتری می کنند. این اعتماد به نفس، به آن ها کمک کند تا در تمام زمینه های زندگی خود موفق تر عمل کنند. مهارت تصمیم گیری به کودکان کمک می کند، تا عواقب کار های خود را پذیرفته و احساس مسئولیت پذیری بیشتری داشته باشند. کودکان باید یاد بگیرند که چگونه بین چند انتخاب، گزینه های که بیشترین فایده را برای آن ها دارد انتخاب کنند.

مهارت تصمیم گیری به کودکان کمک می کند تا بتوانند در حین تحصیل انتخاب های مفیدی داشته و تصمیم گیری مناسبی برای چالش های پیش آمده در زندگی شخصی و تحصیلی خود انجام دهند. برای آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان، می توان آن ها در کارهایی که نیازمند تصمیم گیری است شریک کرده و از آن ها برای گرفتن تصمیماتی مانند خرید یک وسیله یا حل یک موضوع در خانواده کمک گرفت. راه های تقویت مهارت تصمیم گیری در کودکان عبارت است از:

• اجازه دهید تا تصمیمات مناسب سن خود بگیرند
• تفکر انتقادی را در آن ها افزایش دهید
• به آن ها کمک کنید تا از اشتباهات خود درس بگیرند
• هدف گذاری را تشویق کنید
• پذیرفتن عواقب تصمیمات گرفته شده را آموزش دهید
• کودکان را به ریسک پذیری تشویق کنید

مهارت تصمیم گیری در نوجوانان

نوجوانان به یادگیری و کاربرد مهارت های تصمیم گیری در زندگی خود نیاز دارند. با این وجود که به نظر می رسد تصمیم گیری برای بزرگسالان دارای اهمیت است، اما نوجوانان نیاز زیادی به تصمیم گیری در زندگی خود دارند. برخی از مهمترین چالش های زندگی نوجوانان که مهارت تصمیم گیری در آن ها اهمیت بسزایی دارد، عبارت است از مشکلات با همسالان و روابط عاطفی، انتخاب رشته دانشگاهی، پیدا کردن شغل مورد نظر، انتخاب یک ورزش یا یادگیری یک مهارت هنری یا فنی که همگی تحت تاثیر مهارت تصمیم گیری آن ها هستند. در صورتی که مهارت تصمیم گیری در نوجوانان پرورش نیافته باشد، احتمال تصمیمات تکانشی و چالش بر انگیز از طرف آن ها افزایش می یابد که ممکن است عوارض خطرناکی را به همراه داشته باشد. اقداماتی که نوجوانان می توانند برای تصمیم گیری بهتر در زندگی خود انجام دهند، عبارت است از:

• شناسایی مسئله
• مشخص کردن تمام راه حل ها و گزینه های ممکن
• ارزیابی فواید و مضرات هر گزینه
• طراحی یک برنامه عملی برای اجرای تصمیم مورد نظر
• بررسی میزان کارآیی تصمیم و بازنگری احتمالی در آن

برای خواندن کلیک کنید: بحران هویت چیست؟ علائم، علل و درمان بحران هویت

موانع تصمیم گیری

برخی افراد با مشکل ناتوانی در تصمیم گیری مواجه اند که بخش بزرگی از ناتوانی آن ها را موانع تصمیم گیری شکل می دهد، موانعی که جلوی تصمیم گیری کار آمد و مناسب را گرفته و باعث می شوند تا افراد قدرت انتخاب و تصمیم گیری برای حل مسائل خود را نداشته باشند. یکی از مهمترین علت های نداشتن قدرت تصمیم گیری، فکر کردن بیش از حد و بی نتیجه روی موضوع مورد نظر است. سایر موانع تصمیم گیری عبارت اند از:

• احساس ترس و نداشتن قدرت ریسک پذیری
• احساس اجبار در تصمیم گیری
• مقایسه کردن افراطی و بیش از حد
• عدم توجه به خواسته های واقعی
• نداشتن اعتماد به نفس کافی برای انتخاب
• نپذیرفتن مسئولیت انتخاب و تصمیم
• کمالگرایی و ایده آل گرایی
• ابهام در گزینه های انتخابی

فواید مهارت تصمیم گیری بالا

تصمیم گیری یک مهارت حیاتی در زندگی است که بر زندگی افراد و اطرافیان آن ها اثر می گذارد. مهارت تصمیم گیری این امکان را به افراد می دهد که مشکلات را به طور موثر حل کرده و از انتخاب هایی که می تواند پیامدهای منفی داشته باشد اجتناب کنند. مهارت تصمیم گیری، فواید بسیاری دارد که مهمترین آن ها عبارت اند از:

• بهبود تفکر انتقادی
• افزایش توانایی حل مسئله
• افزایش دقت و تمرکز
• افزایش اعتماد به نفس
• بهبود انتخاب آگاهانه
• بهبود مدیریت زمان
• کاهش استرس و اضطراب
• بهبود ارتباطات اجتماعی
• روابط قوی تر در محل کار و تحصیل
• افزایش رضایت از زندگی

عوارض مهارت تصمیم گیری ضعیف

در کنار فوایدی که مهارت تصمیم گیری می تواند برای افراد داشته باشد، کمبود این مهارت و ضعف آن در افراد ممکن است عوارضی به همراه داشته باشد که زندگی را با مشکلاتی مواجهه خواهد کرد. عوارض مهارت تصمیم گیری عبارت اند از:

• از دست دادن فرصت های مناسب
• افزایش آشفتگی روانی
• تحمل استرس بالا
• مشکلات تحصیلی و شغلی
• اشتغال ذهنی با نشخوار فکری
• درگیر شدن با اهمال کاری

منابع: thebalancemoney, mindtools ,skillsyouneed ,betterup, theforage ,indeed

پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.