برای درمان فوبیا به چه دکتری مراجعه کنیم؟

فوبیا نوعی واکنش ترس بیش از حد و غیر منطقی است. کسانی که نسبت به موضوعی فوبیا دارند، در مواجهه با منبع ترس‌شان، نوعی وحشت و اضطراب درونی عمیق را تجربه می‌کنند. نکته مهم در خصوص فوبیا آن است که به یک مکان، موقعیت یا شی خاص مربوط می‌شود. تأثیرات فوبیا بر افراد می‌توان بسیار مخرب و آزاردهنده باشد. افراد مبتلا به فوبیا متوجه ترس غیر عادی خود می‌شوند؛ اما نمی‌توانند کار خاصی در برابر آن انجام دهند. در این مقاله ضمن معرفی بیشتر آن، در خصوص راه‌های درمان فوبیا بحث و بررسی می‌کنیم. تا انتها با ما همراه باشید. 

علت فوبیا چیست؟

عوامل محیطی و ژنتیکی در شکل‌گیری فوبیا در افراد مؤثر هستند. کودکانی که یکی از نزدیکان آن‌ها دچار اختلالات روانی است، بیشتر در معرض خطر ابتلا به فوبیا قرار دارند. رویدادهای ناگهانی و شوک‌آور نیز می‌تواند در ایجاد فوبیا در افراد مختلف نقش کلیدی داشته باشد. آسیب‌های جسمانی مانند صدمات تروماتیک مغزی و نگرانی‌های مداوم درمانی نیز یکی دیگر از عوامل ایجاد فوبیا در انسان‌ها هستند. 

علائم فوبیا

عده‌ای فوبیا را با برخی از بیماری‌های روانی مانند اسکیزوفرنی اشتباه می‌گیرند. این در حالی است که این دو عارضه علائم کاملا متفاوتی در مقایسه با یکدیگر دارند. در اسکیزوفرنی، افراد دچار توهمات بینایی و شنیداری، هذیان، پارانویا و … هستند. در فوبیا هر چند شاهد رفتارهای غیر منطقی در افراد هستیم؛ اما آن‌ها در چارچوب واقعیت از خود واکنش نشان می‌دهند. 

شایع‌ترین علامت فوبیا در افراد حمله پانیک است. در اثر این حمله علائم زیر در افراد ممکن است بروز کنند: 

• تپش قلب 
• تنگی نفس 
• اختلال در تکلم 
• خشک شدن دهان 
• درد معده 
• حالت تهوع 
• افزایش فشار خون 
• لرزیدن 
• درد در قفسه سینه 
• احساس خفگی 
• سرگیجه 
• عرق کردن 

انواع مختلف فوبیا

مدل‌های مختلفی از فوبیا در افراد شناسایی شده است. در اینجا به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم. 

۱. آگورافوبیا (Agoraphobia)

آگورافوبیا به معنای ترس از موقعیت‌ها یا مکان‌هایی است که امکان اجتناب یا دوری از آن‌ها برای فرد وجود ندارد. این نوع فوبیا معمولا به ترس از فضاهای باز نیز معروف است. افراد مبتلا به آگورافوبیا مدام نگران هستند که در محیطی بیرون از خانه به دام بیفتند. به همین دلیل ترجیح می‌دهند که چندان وارد محیط‌های اجتماعی نشوند و در خانه بمانند. 

۲. فوبیا اجتماعلی

از فوبیای اجتماعی به عنوان اختلال اضطراب اجتماعی نیز یاد می‌شود. در این نوع فوبیا نیز افراد در برقراری تعاملات اجتماعی با دیگران دچار مشکلات عدیده‌ای می‌شوند. به عنوان مثال در زمان سفارش دادن در رستوران، پاسخ‌گویی به تلفن و … ممکن است نوعی ترس و وحشت به سراغ افراد بیاید. این دسته از افراد معمولا برای رهایی از وضعیت ذکر شده، دست به کار خاصی می‌زنند و خود را با آن کار سرگرم می‌کنند.

۳. گلاسنوفوبیا (Glossophobia)

این نوع فوبیا به ترس و اضطراب افراد در صحبت کردن در مقابل دیگران اشاره دارد. این دسته از افراد حتی وقتی به صحبت کردن در برابر گروهی از انسان‌ها فکر می‌کنند نیز دچار علائم جسمانی شدیدی می‌شوند.

۴. آکروفوبیا (Acrophobia)

آکورفوبیا اشاره به ترس از ارتفاع دارد. افراد مبتلا به آکروفوبیا معمولا از حضور در جاهای مرتفع مانند کوه‌ها، پل‌ها، طبقات بالای ساختمان و … اجتناب می‌کنند. علائم آن‌ها شامل سرگیجه، سرگیجه، تعریق و احساس بیهوشی یا از دست دادن هوشیاری در صورت قرار گرفتن در ارتفاع است.

۵. کلاستروفوبیا (Claustrophobia)

کلاستروفوبیا به ترس از فضاهای بسته یا تنگ گفته می‌شود. افراد دچار این نوع فوبیا از سوار شدن ماشین و حضور در مکان‌هایی مانند آسانسور به شدت اجتناب می‌کنند.

۶. آویوفوبیا (Aviophobia)

اشاره به ترس از پرواز دارد.

۷. دنتوفوبیا (Dentophobia)

ترس از دندانپزشک و اقدامات او را دنتوفوبیا می‌گویند. این نوع فوبیا معمولا بعد از یک تجربه ناموفق حضور در مطب دندانپزشکی در افراد بروز می‌کند.

۸. هموفوبیا (Hemophobia)

ترس از خون یا آسیب‌های جسمانی را هموفوبیا می‌گویند. افراد دچار این عارضه با مشاهده خون خود یا دیگران معمولا غش می‌کنند. 

۹. نیکتوفوبیا (Nyctophobia)

این نوع فوبیا به ترس از شب یا تاریکی برمی‌گردد. معمولا ریشه در دوران کودکی افراد دارد و در صورتی که تا دوران نوجوانی و جوانی ادامه داشته باشد، نام فوبیا روی آن می‌گذارند.

آیا فوبیا قابل درمان است؟ روش‌های درمان فوبیا

باید توجه داشته باشید که فوبیا در هر نوعی قابل درمان است. روش‌های درمان فوبیا بسته به تشخیص متخصص متفاوت است. با این وجود دو مورد از اصلی‌ترین روش‌های درمان فوبیا عبارت‌اند از: 

۱. درمان شناختی رفتاری

درمان شناختی رفتاری به عنوان رایج‌ترین روش درمان فوبیا در دنیا است. در این روش درمان فرد زیر نظر متخصص و در شرایط کنترل شده در معرض منبع ترس قرار می‌گیرد. به این ترتیب به مرور زمان اضطراب افراد از حضور در مجاورت منبع ترس به طور محسوسی کاهش می‌یابد. این درمان بر شناسایی و تغییر افکار منفی، باورهای غلط و واکنش‌های منفی به موقعیت فوبیا متمرکز است. اخیرا از فناوری واقعیت مجازی در درمان شناختی رفتاری افراد مبتلا به فوبیا بسیار استفاده می‌شود. 

۲. درمان دارویی

روش دیگر درمان فوبیا استفاده از داروهایی ضد افسردگی و ضد اضطراب است. این دسته از داروها به آرام کردن واکنش‌های احساسی و فیزیکی افراد در مواجهه با منبع ترس کمک می‌کنند. داروهای SSRI مانند سلکسا (سیتالوپرام)، زولوفت (سرترالین)، پروزاک (فلوکستین) و پاکسیل (پاروکستین) اغلب برای اختلالات اضطرابی استفاده می شوند. در حالت کلی معمولا متخصصان ترکیبی از درمان دارویی و شناختی رفتاری را برای معالجه افراد مبتلا به فوبیا به کار می‌برند.

برای درمان فوبیا به چه دکترهایی بیشتر مراجعه می‌کنند؟

گزینه اول برای درمان فوبیا، مراجعه به روانپزشک است. این دسته از افراد علاوه بر برخورداری از مهارت‌های روان درمانی، آشنایی کافی با داروها، فواید و عوارض آن‌ها دارند. به علاوه در بسیاری از کشورها از جمله ایران، روانشناسان اجازه تجویز دارو را ندارند. بنابراین حوزه کاری روانشناسان در درمان فوبیا صرفا به درمان شناختی رفتاری محدود می‌شود. 

پیشگیری از فوبیا

شاید این سؤال برای شما ایجاد شود که در کنار درمان فوبیا، امکان پیشگیری از آن نیز وجود دارد؟ واقعیت این است که صحبت کردند در مورد یک ترس خاص می‌تواند به کاهش اضطراب شدید مرتبط با آن کمک کند. دوستان قابل اعتماد و خانواده می‌توانند همراهان خوبی در این مسیر باشند. گروه‌های خودیاری نیز می‌توانند با اجازه دادن به افراد برای به اشتراک گذاشتن تجربیات و ارائه راهکارهای مقابله با ترس، کمک زیادی بکنند. یادگیری تکنیک‌های مدیریت استرس نیز در کنترل اضطراب مؤثر هستند.

چه زمانی باید برای درمان فوبیا از روانشناس و روانپزشک کمک بگیریم؟

گاهی اوقات علائم فوبیا در افراد به صورت خفیف ایجاد می‌شوند. در چنین شرایطی شاید امکان غلبه بر ترس در افراد با تقویت برخی مهارت‌های فردی مانند اعتماد به نفس و مدیریت استرس امکان‌پذیر باشد؛ اما در صورتی که شاهد تشدید علائم فوبیا در مواجهه با منبع ترس هستید، برای درمان فوبیا باید حتما به روانشناس یا روانپزشک متخصص مراجعه کنید. 

کلام پایانی

در این مقاله به روش‌های درمان فوبیا را با هم بررسی کردیم. مطالعه‌ای در کشور آمریکا نشان می‌دهد که بیش از ۱۶ میلیون نفر در این کشور به یک یا چند شکل از فوبیا دچار هستند. بنابراین فوبیا باید به عنوان یک عارضه روانشناختی جدی تلقی شود. در صورت مشاهده علائم فوبیا در موقعیت‌های خاص، حتما برای اقدامات درمانی، به روانپزشک متخصص مراجعه کنید.

منبع https://www.healthline.com/